Fietsen naar het werk is sportief, gezond en milieuvriendelijk. Het is bovendien ook goedkoop, want je spaart benzine of diesel uit en krijgt er nog een fietsvergoeding bovenop. In dit artikel zoomen we in op de rol van de fiets in het woon-werkverkeer, geven we mee hoe het zit met de fietsvergoeding in de metaal- en transportsectoren en geven we tips om syndicaal aan de slag te gaan rond duurzame mobiliteit.  

Auto is koning, maar de fiets rukt op

De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) onderzocht recent op welke manier werknemers zich verplaatsen van en naar het werk. De manier waarop dat gebeurt is belangrijk. Woon-werkverkeer is immers goed voor 18 % van alle verplaatsingen en voor 27% van alle afgelegde kilometers in ons land. Duurzaam woon-werkverkeer zorgt dus voor minder files, meer veiligheid en minder vervuiling (stikstof, fijnstof en broeikasgassen). 

De CRB stelt vast dat de auto nog steeds de koning is in het Belgische woon-werkverkeer. 65 % van de werknemers pendelt dagelijks met de wagen. 16 % neemt het openbaar vervoer (trein, bus of metro) en 14 % gaat met de fiets naar het werk (in Vlaanderen is dat zelfs 22 %!). Er is dus nog een lange weg te gaan. Maar er is goed nieuws: het fietsgebruik is aan een sterke opmars bezig. In 2005 fietste slechts 8 % van de mensen naar het werk, in 2021 was dat al bijna verdubbeld (14 %). In de praktijk ligt het aantal fietsers trouwens nog hoger, want er werd geen rekening gehouden met occasioneel fietsgebruik (bijv. enkel tijdens de zomermaanden) of met secundair fietsverbruik, aanvullend op andere vervoermiddelen (bijv. met de fiets naar het treinstation).

E-bikes en bedrijfsfietsen

De CRB gaat er trouwens van uit dat het fietsgebruik voor woon-werkverkeer de komende jaren zal blijven stijgen. Dat komt onder meer door de opkomst van de elektrische fiets, waarmee langere afstanden kunnen overbrugd worden. Ook het toenemende succes van geleasede (elektrische) bedrijfsfietsen is een verklarende factor. Let op: fietsleaseplannen kunnen interessant zijn om meer collega’s op de fiets te krijgen, maar er zijn ook enkele risico’s aan verbonden. Zorg dus dat je goed geïnformeerd bent wanneer je als vakbondsafgevaardigde op je bedrijf een fietsleaseplan onderhandelt of wanneer je als werknemer intekent op zo’n plan.  

De groei van het fietsverkeer is echter onmiskenbaar en niet alleen in het woon-werkverkeer. Als we kijken naar alle gefietste kilometers in ons land (niet alleen woon-werkverkeer), dan zien we een stijging met maar liefst 25 % tussen 2019 en 2022.

De fietsvergoeding

De federale regering wil het fietsgebruik promoten, ook voor het woon-werkverkeer. In 2021 heeft ze daarom het actieplan ‘Be Cyclist’ goedgekeurd. Een van de centrale assen van dit plan gaat over investeringen in meer en betere fietsinfrastructuur (fietspaden, fietsostrades, …). Het stimuleren van de fiets is ook de reden waarom vakbonden en werkgevers begin 2023 NAR-cao nr. 164 hebben gesloten, die in werking is getreden op 1 mei van dit jaar. Deze cao – die geldt voor werknemers in de privé-sector – voorziet in een fietsvergoeding van 0,27 euro per gefietste kilometer (begrensd tot max. 40 kilometer per dag).

Let op: deze cao is een ‘aanvullende’ cao en geldt alleen voor werknemers die geen recht hebben op een fietsvergoeding op basis van een sectorale of bedrijfscao. In al onze metaalsectoren hebben wij sectorale afspraken gemaakt over de fietsvergoeding. Meer informatie daarover vind je in de Op Zak van jouw sector. Ook in meerdere transportsectoren werden afspraken gemaakt. Zo is er bijvoorbeeld een sectorale fietsvergoeding voor iedere sector van het wegvervoer en de logistiek (behalve voor de autocar-sector en de schoolbuschauffeurs – zij hebben sinds 1 mei 2023 recht op de interprofessionele fietsvergoeding op basis van NAR-cao 164).    

Leuk weetje: in 2021 betaalden bedrijven voor 170 miljoen euro aan fietsvergoedingen uit aan werknemers (hier vind je trouwens alle relevante informatie over de fietsvergoeding).

Syndicaal aan de slag rond duurzame mobiliteit?

Werken rond mobiliteit is niet altijd eenvoudig. Vaak gaat het om complexe materie en moet er goed samengewerkt worden met de verschillende overlegorganen in de onderneming: de syndicale delegatie (voor cao's rond bijv. fietsvergoedingen of telewerk), de ondernemingsraad (bijv. uurroosters, investeringen in infrastructuur) en het comité voor preventie en bescherming op het werk (veiligheid).

Wil jij als delegee of militant mee nadenken over het mobiliteitsbeleid in jouw bedrijf? Dan geven we graag volgende tips mee:

• Ondernemingen met 100 werknemers moeten elke drie jaar een overheidsenquête invullen over het woon-werkverkeer van hun werknemers. Deze bevraging (en de bespreking van de resultaten) is het ideale moment om de discussie met je werkgever in de overlegorganen aan te gaan. De laatste enquête vond plaats in 2021, dus in 2024 gaat de volgende editie van start (meer info in deze ABVV-brochure).
• Het Vlaams ABVV ontwikkelde een ‘inspiratiegids voor een groener bedrijf’, met daarin een hoofdstuk over mobiliteit en transport. Neem zeker eens een kijkje!
• Heb je hulp nodig of zit je met een concrete vraag? Neem dan contact op met het milieu- en mobiliteitsteam van het Vlaams ABVV via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..