De Europese Unie heeft zich altijd ingezet voor de bescherming van consumenten, werknemers en het milieu. In lijn met deze doelstellingen heeft de EU een belangrijk principe aangenomen dat bekend staat als de 'Europese Voorzorgsplicht voor Bedrijven'. Dit principe, gebaseerd op het voorzorgsbeginsel, legt de verantwoordelijkheid bij bedrijven om maatregelen te nemen om schade aan de gezondheid van mens en milieu te voorkomen. In dit kader neemt Europa nu ook bijzonder ambitieuze initiatieven om aan de neerwaartse spiraal van arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden paal en perk te stellen en de opdrachtgevers aansprakelijk te stellen.

Europese bedrijven hebben de laatste jaren vaak gebruik gemaakt van onderaannemening of outsourcing om arbeid uit te besteden aan landen of via buitenlandse onderaannemers die er minder strenge loon- en arbeidsvoorwaarden op nahielden. Soms met desastreuze gevolgen. We denken maar aan Borealis, het schooltje in Antwerpen of de textielfabriek in Bangladesh die is ingestort. Of gewoonweg de cobaltindustrie en de vele kinderen die gedwongen worden om te werken in mensonterende en ongezonde omstandigheden om onze telefoons en auto’s van batterijen te voorzien.

Het is pas wanneer het misloopt dat we ons vragen stellen, die al weer snel naar de achtergrond verdwijnen. Met de vinger wordt steeds gewezen naar (een van) de onderaannemer(s). Europa wil niet langer dat de zwarte piet wordt doorgeschoven en uiteindelijk iedereen zijn verantwoordelijkheid ontloopt. Ethisch handelen moet terug als basisprincipe de overhand halen. De Voorzorgsplicht moet hieraan tegemoetkomen.

Wat houdt het wetsvoorstel in?

De Europese Voorzorgsplicht voor Bedrijven is een cruciaal principe dat bedrijven in de transport- en metaalsector, inclusief onderaannemers, verplicht om proactieve maatregelen te nemen ter bevordering van veiligheid en duurzaamheid. Deze verplichting geldt niet alleen voor de directe betrokkenen, maar strekt zich ook uit tot onderaannemers die werkzaam zijn binnen deze sectoren.

Hoe kan dit voorstel voor verbetering zorgen?

Dit voorstel zorgt op verschillende vlakken voor verbetering waaronder de identificatie en het beheer van risico's. In zowel de transport- als metaalsector zijn er inherente risico's verbonden aan de activiteiten die worden uitgevoerd. Of het nu gaat om het vervoer van gevaarlijke stoffen of het werken met zware machines en materialen, bedrijven moeten actief de mogelijke risico's identificeren en passende maatregelen nemen om schade te voorkomen. De Europese Voorzorgsplicht voor Bedrijven versterkt dit proces door bedrijven en onderaannemers te verplichten risicoanalyses uit te voeren, wetenschappelijk onderzoek te raadplegen en preventieve maatregelen te nemen om de veiligheid van werknemers en het milieu te waarborgen.

Ook innovatie en duurzaamheid moet worden bevorderd. De Europese Voorzorgsplicht voor Bedrijven stimuleert ook de transport- en metaalsector om te innoveren en duurzame praktijken te omarmen. Bedrijven worden aangemoedigd om technologieën te gebruiken die de energie-efficiëntie verbeteren, zoals elektrische voertuigen in de transportsector en energiezuinige productieprocessen in de metaalsector. Daarnaast worden bedrijven gestimuleerd om duurzame materialen te gebruiken en te investeren in circulaire economiemodellen. Deze innovatieve benaderingen dragen bij aan het verminderen van de ecologische voetafdruk en het bevorderen van een meer duurzame toekomst.

Samenwerking en verantwoordelijkheid tot slot zijn eveneens aan de orde. De Europese Voorzorgsplicht voor Bedrijven benadrukt de noodzaak van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid tussen bedrijven, onderaannemers en relevante belanghebbenden. Dit geldt met name in de context van onderaanneming, waar bedrijven de verantwoordelijkheid hebben om ervoor te zorgen dat de onderaannemers waarmee zij samenwerken ook voldoen aan de veiligheids- en duurzaamheidsnormen. Door middel van effectieve communicatie, het delen van kennis en het naleven van wettelijke voorschriften kunnen alle betrokken partijen gezamenlijk werken aan het versterken van veiligheid en duurzaamheid.

Voor welke bedrijven?

Deze wetgeving zal gelden voor Europese bedrijven met meer dan 250 werknemers en een omzet van meer dan 40 miljoen euro. Ook niet-Europese ondernemingen worden onderworpen voor zover hun omzet 40 miljoen euro bedraagt binnen Europa. Spijtig genoeg lijkt het er momenteel op dat banken een mildere aanpak zullen genieten hetgeen uiteraard geen goede zaak is.

Naar een volledige aansprakelijkheid?

Het voorstel voorziet in een bindende verantwoordelijkheid wat uiteraard niet hetzelfde betekent als een volledige juridische aansprakelijkheid. Bedrijven zullen in eerste instantie zelf aan preventie moeten doen en maatregelen moeten treffen waardoor ze vaak rechter en jury zullen kunnen spelen. En dan is er het steeds weerkerende probleem van de kleine werknemer die een opdrachtgever daadwerkelijk aansprakelijk tracht te stellen. In de praktijk zal dit vaak dode letter blijven. De rol van de vakbonden blijft bovendien in het voorstel beperkt tot het registreren van klachten.

Wat met de verdere uitwerking van het wetsvoorstel?

Zoals al gezegd: het is nog een voorstel dat ondertussen op bijval van een meerderheid kon rekenen in het Europese parlement. Het voorstel moet nu nog de Commissie en de Raad passeren. Er wordt gemikt op einde 2023  om te landen met een bindende conclusie waarna het voorstel nog moet worden omgezet. Het feit dat grote bedrijven voorstander zijn van het voorstel zal eveneens een gunstig en versnellend effect hebben. Na de invoering van de Wet hebben bedrijven een termijn van drie jaar om de wetgeving in nationaal recht om te zetten. Uiteraard hoeven landen niet te wachten en kunnen zij zelf beslissen hun wetgeving reeds aan te passen! Veel werk aan de winkel, maar toch al een stap in de goede richting.