In België is de aansprakelijkheid van de werknemer een belangrijk, maar complex juridisch concept. Werknemers kunnen aansprakelijk worden gesteld voor schade die ze veroorzaken tijdens de uitoefening van hun werk, maar er zijn specifieke regels en beperkingen die hun aansprakelijkheid reguleren.

Principe van de beperkte aansprakelijkheid

Normaal gezien geldt een beperkte aansprakelijkheid, hetgeen betekent dat je maar in bepaalde (uitzonderlijke) gevallen aansprakelijk kan worden gesteld als werknemer. Dit wordt bepaald in artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978. In principe is dus de werkgever aansprakelijk voor de schade, tenzij er sprake is van:

1. Bedrog: wanneer je als werknemer opzettelijk schade toebrengt, bijvoorbeeld door diefstal of fraude.
2. Zware fout: wanneer je als werknemer een ernstige fout maakt die buiten de normale uitoefening van je functie valt, zoals roekeloos rijgedrag tijdens het werk.
3. Lichte fout met herhalingskarakter: wanneer je als werknemer herhaaldelijk kleine fouten maakt die uiteindelijk tot aanzienlijke schade leiden.

Je bent als werknemer dus goed beschermd voor schade die het gevolg is van of opgelopen tijdens het uitvoeren van je arbeidsovereenkomst. De werkgever kan hier niet zomaar van afwijken of je voor meer aansprakelijk stellen tenzij je hiertoe naderhand een document zou ondertekenen. Wij raden dus af om zonder meer een document te tekenen, ook al eist je werkgever dit. Neem dan zeker even contact op met je vertegenwoordiger van de vakbond op de werkvloer of je vakbondskantoor.

Je werkgever mag ook niet zomaar bedragen inhouden op je loon. Artikel 23 van de Loonbeschermingswet verbiedt dit. Enkel bepaalde bedragen mogen ingehouden worden. Wanneer je aansprakelijk bent volgens het artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet in de drie bovengenoemde gevallen kan er wel een inhouding plaatsvinden wanneer het bedrag niet betwist wordt. De inhouding mag niet meer bedragen dan 1/5 van je loon.

Vaak is je werkgever ook verzekerd voor fouten van zijn werknemers waardoor hij of zij de schade eveneens gedekt ziet. Een werkgever kan ook nooit meer terugvorderen dan hijzelf aan schade zou hebben geleden en heeft betaald.

Slijtage of diefstal?

Als je schade hebt geleden aan je werkmateriaal (zoals je computer, werkkledij, enz.), dan ben je hiertegen ook beschermd. Die bescherming komt voort uit de voorgaande passage, maar ook door een artikel 19 in de Arbeidsovereenkomstenwet. Dit artikel stelt dat je als werknemer niet verantwoordelijk bent voor de beschadigingen of de sleet toe te schrijven aan het regelmatig gebruik van het voorwerp dat je als werkmateriaal ter beschikking werd gesteld door de werkgever, noch voor het toevallig verlies ervan.

Met andere woorden: wanneer de laptop werd gestolen doordat je de laptop in het zicht in de wagen hebt laten liggen, waarna het raam werd ingeslagen en de laptop werd gestolen, dan kan dit aanzien worden als een zware fout. Als er bij je thuis is ingebroken en de laptop werd gestolen, dan zal dit niet het geval zijn.

Als je niet weet wat je werkgever als een zware fout aanziet, dan kun je ook altijd eens kijken in het arbeidsreglement. Sommige werkgevers nemen een lijst op in hun arbeidsreglement van ‘zware fouten’. Deze lijst is niet bindend voor een rechter, maar het geeft wel een bepaalde richting aan.

Is de laptop versleten, dan is dit uiteraard ook niet voor jouw rekening, maar voor rekening van de werkgever. Hetzelfde geldt voor je werkkledij wanneer deze niet ‘nieuw’ aan de werkgever zou worden teruggegeven op het einde van de tewerkstelling of ander werkmateriaal met duidelijke sporen van slijtage.

Hoe zit dat met schade aan een firmawagen?

Er kan op twee momenten schade optreden aan de bedrijfswagen of firmawagen: tijdens de uren of in privétijd. Is de schade of de aanrijding gebeurd tijdens de werktijd, dan zal je werkgever ervoor opdraaien, met uitzondering van voornoemde situaties: bedrog, zware fout (bijv. dronkenschap) of herhaaldelijk voorkomende lichte fout.

Betreft het schade aan de bedrijfswagen in privétijd, dan ben je als werknemer in principe aansprakelijk. Je werkgever kan deze schade op dan jou als bestuurder verhalen.

In de praktijk loopt het meestal zo’n vaart niet, omdat jij (je werkgever) verzekerd bent en de verzekering de kosten zal dekken. Maar de werkgever of verzekering zal doorgaans wel de kosten voor de franchise of een forfaitair bedrag dat is afgesproken tussen werkgever en werknemer, kunnen doorrekenen.

Belangrijk om te weten is dat woon-werkverkeer, in het geval van een salariswagen, meestal wordt beschouwd als privétijd en dat ongevallen tijdens de verplaatsing van en naar het werk in principe dus voor rekening van de werknemer zijn. Dit is anders voor een firmawagen/camionette die je gebruikt om rechtstreeks van thuis naar de eerste klant te rijden.

Lees in elk geval altijd de overeenkomst die gesloten werd. Of informeer je vooraf over de car policy van het bedrijf. Zo kom je nooit voor verrassingen te staan.

En wat met strafrechtelijke aansprakelijkheid?

Wanneer je strafrechtelijk aansprakelijk bent voor bepaalde feiten of overtredingen, dan blijf je dit ook en kun je dit niet terugvorderen van je werkgever. Je bent de enige aansprakelijke. Bij bijvoorbeeld een verkeersovertreding die tevens een strafrechtelijke inbreuk impliceert, ben je als werknemer strafrechtelijk aansprakelijk, de burgerrechtelijke boete zal naar de werkgever gaan die, afhankelijk van hetgeen tussen werkgever en werknemer is overeengekomen en hetgeen hiervoor reeds geschreven, dit bedrag op jou als werknemer zal kunnen verhalen.

Is er iets veranderd door het nieuwe buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht dat ingaat vanaf 1 januari 2025?

Het antwoord op deze vraag is niet zo eenvoudig. Vanaf 1 januari 2025 kun je als werknemer rechtstreeks burgerrechtelijk (hiertoe behoort jouw tewerkstelling) aansprakelijk worden gesteld door bvb een ontevreden klant, leverancier, enz.

Nochtans zou je beter beschermd moeten zijn wanneer je in functie van je job een fout zou maken.

Welnu, deze nieuwe wetgeving lijkt je bescherming als werkgever uit te hollen, maar in de praktijk zal het zeker zo een vaart niet lopen. Jij hebt dan immers het recht je werkgever tussen te roepen en de aansprakelijkheid op de werkgever te (laten) leggen, zoals hiervoor uitgelegd, mocht je toch rechtstreeks worden aangesproken.
Je kunt ook aan de klager melden dat de werkgever moet aangesproken worden, omdat jij beschermd bent door je statuut als werknemer en artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet. Hij/zij kan dan de werkgever aanspreken met wie er een effectieve contractuele band is. Meestal zal de werkgever ook meer kapitaalkrachtiger zijn dan de werknemer, waardoor de klager er meer baat bij heeft om een vordering in te stellen tegen de werkgever.

Het is ook niet aan jou om als werknemer je persoonlijke gegevens ter beschikking te stellen van de klant, leverancier, ….

Tot slot is het ook maar de vraag wat de rechtbanken met dergelijke vorderingen zouden doen nu de arbeidswetgeving een bijzondere wet is ten overstaan van de algemene burgerlijke wetgeving. Er is een notie in het recht dat zegt dat de bijzondere (meer specifieke) wet voorrang heeft op de algemene wetgeving.